Tradisi Ivy atau Oxbridge
Oleh NORDIN KARDI
Usaha kerajaan Malaysia hendak mewujudkan sebuah dua universiti apex seperti yang dinyatakan dalam Pelan Strategik Pengajian Tinggi sangat merangsang fikiran. Mungkin rakyat Malaysia, terutamanya kalangan intelektual, berdebar menunggu apakah modeliti yang bakal digunakan oleh Malaysia.
Adakah Malaysia akan mencipta modelitinya sendiri bagi melahirkan universiti apex atau akan menyerah sahaja kepada pelbagai badan pengeluar ‘ranking’ seperti akhbar Times Higher Education Supplement (THES) dan banyak lagi.
Raffles dalam Memoir Lady Raffles hampir dua ratus tahun yang lalu menyatakan bahawa beliau pernah bercadang mendirikan sebuah universiti di Malaya yang bukan hanya untuk Malaya sebaliknya untuk region yang melewati sempadan Malaya. Alasannya ialah wilayah ini tidak sekali-kali kekurangan tradisi ilmu tinggi berbanding apa yang ada di Eropah. Yang perlu ialah sebuah institusi yang boleh mengumpul ilmu tinggi di wilayah ini ke dalam suatu sistem, iaitu universiti. Jika pendapat Raffles ini diyakini juga oleh para pemimpin Malaysia sekarang dalam melihat pengajian tingginya, dijangka universiti apex Malaysia akan muncul dengan modelitinya sendiri.
Sebagai panduan untuk mencari modeliti universiti apex Malaysia, kita mungkin boleh merujuk sekurang-kurangnya tiga modeliti universiti yang boleh dipanggil sebagai apex di dunia: model Bologna-Paris di Eropah, model Ivy League di Amerika Syarikat dan model Oxbridge di Great Britain. Meneliti model-model ini, kita akan menemui kepelbagaian asal-usul kewujudannya.
Model Bologna-Paris menunjukkan kewujudannya berdasarkan keutamaan pengajian. Paris menekankan teologi kerana dia diwujudkan oleh kuasa gereja bagi melahirkan ahli agama, sementara Bologna menekankan ‘hujah’ atau reason yang kemudiannya mencipta undang-undang kanun.
Bologna diwujudkan oleh golongan yang sudah sedia intelektual. Dari sana mereka menjadi universiti apex seawal 200 tahun sebelum Melaka dibuka. Jika ini modelitinya, universiti apex di Malaysia mungkin akan memilih sebuah universiti liberal arts dan sebuah universiti khusus atau teknikal. Kedua-duanya akan menyumbang kepada pembinaan tamadun hadapan Malaysia melalui dua jalur garisan selari, tetapi tidak sama.
Bagi model Oxbridge pula, tradisinya penuh dengan tradisi persaingan. Oxford dilahirkan apabila rakyat England yang asalnya mahasiswa di Universiti Paris dihantar pulang, antaranya kerana ada konfrontasi istana di antara dua negara. Selain daripadanya, mereka ingin bebas daripada kekuasaan gereja terhadap universiti. Sebelumnya England tidak ada universiti.
Universiti Cambridge pula tertubuh daripada larinya mahasiswa dan guru di Oxford kerana sekali lagi inginkan kebebasan daripada kuasa mahkota. Oleh kerana sejarah yang demikian, persaingan sentiasa menjadi sengit. Jika modeliti ini pula dipilih oleh Malaysia, universiti apex ini nanti akan muncul atas perlumbaan sengit sesama universiti yang ada di Malaysia kini dan akan datang.
Model Ivy juga sangat menarik diperhatikan. Universiti Ivy di Amerika Syarikat kini terkenal sebagai antara sepuluh universiti teratas dalam ranking dunia. Lapan buah universiti dikelompokkan dalam kumpulan ini iaitu Universiti Brown, Columbia, Cornell, Dartmouth, Harvard, Pennsylvania, Princeton dan Yale.
Yang saya katakan menarik ialah konsep Ivy tidak berasal daripada kecemerlangan ilmiah sebaliknya adalah bermula daripada liga sukan. Oleh itu, berbeza dengan tradisi Oxbridge yang saling bersaingan idea, tradisi Ivy lebih berbentuk bagaimana mereka boleh bekerjasama menganjurkan sukan. Yang bersaing ialah sukannya tetapi mereka bersatu dari segi organisasi.
Melalui kerjasama organisasi ini, mereka kemudian berjaya menjadi cemerlang dalam bidang ilmiah sehingga Lord Robins, yang mengkaji semula kedudukan pengajian tinggi di England, mengakui bahawa universiti di Amerika Syarikat, walaupun telah ditubuhkan oleh kuasa kolonial Inggeris, telah jauh berada di hadapan berbanding universiti negara bekas penjajahnya. Perlu diulang sebut bahawa tradisi Ivy tidak berasaskan tradisi persaingan.
Satu perkara yang wajar diperhatikan ialah, kesemuanya – Paris-Bologna, Oxbridge dan Ivy tidak muncul melalui pengisytiharan kerajaan. Sebaliknya mereka muncul melalui proses yang sangat natural.
Rakyat Malaysia menunggu adakah kerajaan akan mengisytiharkan universiti yang akan menjadi universiti apex seperti sebuah negeri di Malaysia pernah mengisytiharkan negeri itu sudah menjadi negeri maju sepenuhnya, atau sama seperti kerajaan mengisytiharkan beberapa universiti sebagai universiti penyelidikan tidak lama dulu.
Walaupun cara seperti ini tidak begitu biasa berlaku di negara yang sudah maju sepenuhnya, ia tidak akan pelik jika berlaku di Malaysia dan ia bukanlah suatu kesalahan. Ini mungkin acuan kita dan kita tidak perlu rasa bersalah dengan cara itu kerana budaya kita memang kaya dengan tradisi ceremonial. Tentulah nanti akan ada acara gilang-gemilang untuk melancarkan universiti apex itu.
Beberapa modeliti yang telah saya kemukakan mungkin boleh menjadi panduan pemimpin kerajaan dalam membuat persediaan sebelum memutuskan bagaimana universiti apex Malaysia harus muncul. Jika model Bologna-Paris hendak dipilih, kerajaan boleh melihat beberapa alternatif. Antaranya mungkin kombinasi universiti awam-universiti swasta, kombinasi liberal arts-teknikal atau khusus, dua atau lebih universiti tertua, dan ada beberapa cara lagi.
Jika model Oxbridge hendak digunakan, mungkin boleh dicari apakah ada ideologi tertentu yang saling bertentangan antara universiti di Malaysia seperti ideologi ekonomi, ideologi agama, ideologi falsafah dan sebagainya.
Tujuannya supaya negara akan sentiasa mendapat yang terbaik daripada dua aliran pendapat yang sentiasa berbeza dalam melihat pelbagai isu ilmu, kemasyarakatan dan keagamaan. Apabila negara berada di persimpangan, misalnya menghadapi kemelut ekonomi seperti yang pernah berlaku pada tahun 1997, dua universiti akan berperang bagaimana cara untuk menghadapi masalah itu.
Apabila bajet dibentangkan, dua universiti ini akan sentiasa memberi pendapat yang bertentangan. Demikian pula dalam mengeluarkan fatwa keagamaan. Akhirnya negara boleh memilih yang paling sesuai dan praktikal untuk kesejahteraan rakyat.
Kekuatan
Jika Malaysia ingin berinovasi dengan cara Ivy pula, mungkin kerajaan boleh menggabungkan beberapa universiti yang sudah sangat kuat. Bayangkan apa akan terjadi jika Universiti Sains Malaysia (USM), Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Universiti Teknologi Malaysia (UTM) dan Universiti Pertanian Malaysia (UPM), yang telah diakui kekuatan mereka dalam penyelidikan di Malaysia, digabungkan menjadi sebuah universiti sahaja dengan empat kampus berlainan. Jumlah pelajarnya akan menjadi 90,000 orang.
Jumlah pensyarahnya yang juga saintis akan menjadi lebih 8,000 orang di bawah satu bumbung pentadbiran. Nilai aset keempat-empat universiti itu jika disecuritize akan bernilai lebih RM10 bilion. Universiti baru itu boleh berdiri sendiri dari segi kewangan bukan setakat seperti sekarang menyumbang 20 peratus untuk belanja operasi setiap tahun. Saya fikir universiti baru hanya memerlukan satu malam untuk mendapat tempat sepuluh universiti terbaik di dunia. Kerajaan Malaysia tidak perlu menunggu lama untuk hal ini terjadi.
Jika penggabungan ini berlaku, beberapa universiti lain di Malaysia juga mungkin sesuai digabungkan mengikut suatu cara tertentu. Contohnya, semua universiti yang muncul pada atau selepas tahun 1980 boleh digabungkan menjadi sebuah universiti yang mengamalkan sistem federal seperti sistem University of California, State University of New York (SUNY) dan sistem University of Wales.Ini bermakna, Universiti Utara Malaysia, Universiti Malaysia Sabah, Universiti Malaysia Sarawak dan beberapa lagi universiti yang asalnya kolej universiti akan digabungkan menjadi sebuah universiti sahaja dengan sistem cawangan. Atau, suatu cara lain ialah semua universiti teknikal dengan diketuai oleh UTM akan bergabung menjadi sebuah universiti teknikal unggul seperti Universiti CALTEC atau yang boleh setara MIT di Boston.
Pada kesudahannya hanya ada lima sistem universiti sahaja di Malaysia iaitu Sistem Universiti Nasional Malaysia atau ‘Malaysia National University System’ (UM, UKM, UPM, USM, UTM), Universiti Teknologi Mara, Sistem Universiti Malaysia Moden atau ‘Modern Malaysia University System’ (UUM, UMS, UNIMAS, UMT, UMAP dan lain-lain), Universiti Syarikat Berkepentingan Kerajaan atau Malaysia GLCs’ University (MMU, Universiti Petronas, Universiti Tenaga, Universiti Islam) dan universiti swasta. Bayangkan kekuatan lima sistem itu belayar (bukan bersaing) di pentas dunia.
Cara berfikir begini mungkin asing bagi mereka yang sentiasa memikirkan persaingan seperti tinju satu lawan satu sesama sendiri dalam dunia akademik. Bagi mereka yang memilih untuk belayar di lautan biru yang luas, mereka akan melihat kekuatan bahtera universiti Malaysia melayari lautan ilmu dan bakal menemui sumber kekayaan yang baru. Saya percaya Timbalan Perdana Menteri yang dikatakan berminat dengan Strategi Lautan Biru dapat memahami cadangan ini.
Adakah ini akan menghilangkan tradisi? Memang sebahagian tradisi itu akan hilang dan suatu tradisi baru akan terbina.
Bagaimana pula nilai sentimental? Untuk sementara, tentulah akan ada tangisan di sana-sini seperti hilangnya Bank Bumiputera yang kini menjadi CIMB atau seperti Guthrie dan Sime Darby yang akan mungkin mendapat nama baru di bawah Synergy Drive. Soalannya mudah: Mahukah? Beranikah? Namun jawapannya tentulah tidak semudah menyoal.
* TAN SRI NORDIN KARDI ialah Naib Canselor Universiti Utara Malaysia.
Utusan Malaysia - 25-9-2007
